In een recente aflevering van de populaire Arabische show al-Sharia wa al-Haya (gedragscode en leven), die elke week wordt uitgezonden door Al Jazeera en waarin de vermaarde moslimgeleerde sheikh Yusuf al-Qaradawi optreedt, werd het belangrijke maar toch weinig bekende moslim begrip taysir behandeld.
Qaradawi wordt als ‘gematigd’ aangeprezen, zelfs als hij zelfmoordaanslagen (ook door vrouwen) tegen Israël en de doodstraf voor afvalligenwettigt. Hij legde uit dat volgens de fiqh al-taysir, de islam aan moslims dispensatie verleent als dit nodig is. ‘Want Allah wenst u gemoedsrust en geen ontberingen (koran 2:185, 5:6, 4:26-28, 2:286). Zo hoeven moslims, die tijdens de ramadan op reis zijn of bezig zijn met de jihad, zich niet te houden aan het verplichte vasten.
Qaradawi legde er de nadruk op dat niemand de ‘gemakkelijke weg’ méér bepleitte dan Mohammed zelf. Hij gaf hier een paar voorbeelden van. Zo zou Mohammed boos zijn geweest op gebedsvoorgangers die de mensen vermoeiden met lange gebeden. Er is nog een andere, minder vleiende maar toepasselijke anekdote met betrekking tot Mohammed’s schappelijkheid. Zijn volgelingen meenden dat zij bij het verkrachten van gevangen genomen vrouwen de coïtus interruptus moesten uitvoeren om hen niet zwanger te maken. De profeet vond echter dat ‘het geen kwaad kon als zij dit niet deden, want de geboorte van het kind is iets dat door Allah wordt bevolen’.
Om misbruik uit te sluiten, waarschuwde Qaradawi dat de taysir alleen moet worden toegepast als dit nodig is, afhankelijk van tijdstip en gelegenheid. Met andere woorden, moslims moeten niet actief op zoek gaan naar de gemakkelijke weg. Als deze omstandigheden ontberingen veroorzaken, zijn de moslims vrij om de gemakkelijke weg te kiezen, zolang ze maar beseffen dat de ‘moeilijke weg’ (het zich totaal onderwerpen aan de sharia) de ideale weg is.
Qaradawi vergeleek met trots de taysir met de gewoonten van joden en christenen, die ‘hun toevlucht namen tot het extreme, en zodoende extreem werden behandeld. Hij reciteerde het vers ‘Stel geen vragen over zaken die, als ze u verteld worden, het u moeilijk zullen maken’ (koran 5:105)(rectificatie: moet zijn Koran: 5:101; fout in Engelse brontekst, CK). Qaradawi zei dat Allah alles moeilijk maakte voor de joden omdat zij altijd aandrongen op specifieke bijzonderheden over zijn toch wel eenvoudige opdrachten. En wat de christenen betreft, wees Qaradawi vol ontzetting op monniken en kluizenaars die, door alle contacten met vrouwen te mijden en in absolute eenzaamheid en soberheid te leven, ook het extreme nastreefden.
Het belangrijkste punt van het programma kwam toen Qaradawi zei dat ‘de taysir vooral nodig is in de huidige tijd en met name voor de moslim minderheden die in Europa en de Verenigde Staten wonen.’
Waarom is dit het geval? Door uit vrije wil naar het westen te emigreren, veroorzaken de moslims zelf deze duidelijke behoefte aan taysir. Daar komt nog bij dat als gevolg van de religieuze vrijheid in het westen, het voor moslims mogelijk is om de fundamentele vijf pilaren van de islam te handhaven: zij kunnen de shahada (geloofsgetuigenis) verkondigen, bidden, vasten, zakat geven (behalve aan terroristen) en aan de hajj (bedevaart) deelnemen. Dus waar heeft sheikh Qaradawi het eigenlijk precies over als hij praat over het feit dat het leven in het westen vooral moeilijk is voor moslims?
Het antwoord ligt voor de hand: Qaradawi heeft het over de andere aspecten van de sharia: het onderwerpen van niet-moslim ongelovigen, het absolute gezag over vrouwen, de jihad, de onmenselijke straffen, enzovoorts.
Deze aspecten leveren inderdaad problemen op voor moslims die proberen deze gewoonten in het westen te introduceren. Zij worden daardoor bijvoorbeeld gearresteerd en gevangengezet.
Met andere woorden, verre van het ‘liberaliseren’ van het leven van de moslims, maakt de taysir alleen onoprechte overeenstemming mogelijk. Zoals Qaradawi duidelijk maakte, bestaat het uitoefenen van de taysir niet uit het verwerpen van de overigens wrede verplichtingen van de sharia. Het is uitsluitend het op de achtergrond houden hiervan tot de omstandigheden daar rijp voor zijn.
De Moslim Broederschap collega van Qaradawi, Tariq Ramadan, verschaft een ideaal voorbeeld: hij raadt aan dat er een ‘moratorium’ (een tijdelijk verbod) komt op de moslimgewoonte van het stenigen van overspeligen tot de dood erop volgt. Toch weigert hij te verklaren dat het stenigen in wezen onislamitisch is. Dit is nu de taysir in de praktijk: in het westen loopt men bij het stenigen van mensen het gevaar dat de daders worden opgesloten of erger. Het handhaven van de sharia verplichting om overspeligen te stenigen is ‘moeilijk’ voor moslims die in het westen wonen. Daarom kan dit beter ‘achter de hand’ worden gehouden. Dit betekent totdat de omstandigheden er rijp voor zijn.
Nog een opmerking: de beruchte doctrine van de taqiyya, die moslims toestaat om niet-moslims te bedriegen, komt voort uit de taysir. Eén van de boeken die aan dit onderwerp zijn gewijd, getiteld al-Taqiyya fi al-Islam, bespreekt de taqiyya in het licht van de taysir. En nu komt de aap uit de mouw: als sheikh Yusuf al-Qaradawi, die momenteel wellicht de meest gezaghebbende moslim mening vertolkt binnen de soennitische islam, de moslims ‘speciaal in Europa en de Verenigde Staten’ oproept om de taysir te beoefenen, roept hij hen in wezen op om de taqiyya uit te voeren. Dit betekent het zich voor de buitenwereld conformeren aan de westerse normen en van binnen trouw blijven aan de sharia.
